Trong một số sách tiếng Anh về đề tài tâm lý học, chúng ta thường sẽ bắt gặp hai từ quen thuộc là sympathy và empathy. Đa số người dịch thường hay dịch nghĩa thông thường của hai từ này là “sự đồng cảm” hay “sự thông cảm”. Vậy có sự khác biệt nào cần lưu ý khi dịch hai từ này hay không?
Theo từ điển Cambridge:
- Sympathy: an expression of understanding and care for someone else’s suffering (một cách biểu đạt của sự thấu hiểu và quan tâm đến nỗi đau khổ của người khác)
- Empathy: the ability to share someone else’s feelings or experiences by imagining what it would be like to be in that person’s situation (khả năng chia sẻ với cảm xúc hay trải nghiệm của người khác bằng cách đặt bản thân vào trong tình huống của đối phương)
Theo một số từ điển Anh-Việt, cách dịch thông dụng của hai từ này như sau:
- Sympathy: sự thông cảm, sự thương cảm, sự đồng cảm
- Empathy: sự đồng cảm, sự cảm thông, sự thấu cảm (nghĩa thường dùng trong tâm lý học)
Trong một số văn cảnh đặc thù chỉ dùng một trong hai từ, nhất là bên ngoài phạm vi đề tài tâm lý học, chúng ta có thể linh hoạt sử dụng bất kỳ nghĩa tiếng Việt nào kể trên mà không nhất thiết phải phân biệt rõ giữa sympathy và empathy. Tuy nhiên, nếu trong văn cảnh đồng loạt xuất hiện cả hai từ hoặc trong phạm vi đề tài tâm lý thì người dịch nên chọn nghĩa nào cho phù hợp?
Trong cuốn sách Connect: Building Exceptional Relationships with Family, Friends, and Colleagues được viết bởi Tiến sĩ David Bradford và Tiến sĩ Carole Robin, hai giảng viên của Đại học Stanford, có chia sẻ một góc nhìn như sau:
Thấu cảm (empathy) khác với đồng cảm (sympathy), mặc dù hai từ này thường được dùng như nhau. Đồng cảm là biết ai đó đang phải chịu đau khổ và bạn mang đến cho họ sự an ủi hay hỗ trợ mà không cần thực sự hiểu họ đang cảm thấy gì. Sự đồng cảm cũng thường đi kèm lòng thương hại và khiến cho đối phương có cảm giác mình nhỏ bé. Đồng cảm khác với thấu cảm vì nó không khuyến khích người kia chia sẻ nhiều hơn về bản thân. Thậm chí, nó đôi khi có thể gây ra phản ứng ngược vì nhiều người không thích bị thương hại.
(Bản dịch của Saigon Books)
Như vậy, khi cần phân biệt hai từ sympathy và empathy trong cùng một văn cảnh, chúng ta có thể dùng nghĩa “đồng cảm” cho sympathy và “thấu cảm” cho empathy, trong đó thấu cảm là một cấp độ cao hơn so với đồng cảm.
